Nathaniel's Nutmeg - Giles Milton - boekbespreking

"Nathaniel's Nutmeg" vertelt levendig en boeiend over de zoektocht naar de eilanden waar de specerijen vandaan komen en over de strijd om de handel in specerijen in handen te krijgen. Specerijen als kruidnagel, foelie en vooral nootmuskaat waren zo ongeveer de enige middelen om eten langer goed te houden (of de verdorven smaak te onderdrukken)  en ziektes te genezen (of te verzachten). Nootmuskaat was in Europa duurder dan goud, terwijl het in het verre oosten voor een schijntje op te halen was. Als je de lange gevaarlijke zeereis overleefde.

De hoogte- en dieptepunten spelen zich af eind 16de, begin 17de eeuw. Vanuit een Engels perspectief lezen we over de ontberingen op zee en in de handelsposten, en hoe de Nederlanders de overhand krijgen op de Molukken / Banda eilanden. Beruchte Nederlanders als Jan Pieterszoon Coen spelen een hoofdrol. Het boek geeft een onthutsend inzicht in een stuk geschiedenis waarvan je misschien wel iets wist, maar toch zeker geen details.

Twee dingen vallen op. 

(1) Ik zal de laatste zijn om te bagatelliseren hoe gewelddadig, meedogenloos en onrechtvaardig de VOC Indonesië veroverd heeft. De schrijver laat zich daarover ook niet onbetuigd. Opmerkelijk genoeg schildert hij de Engelsen daartegenover af als eerlijk, betrouwbaar en geliefd bij de inheemse bevolking. Als die al eens door een Engelsman verraden, vermoord, uitgeleverd of uitgebuit worden, dan is dat misschien de incidentele misdraging van een individu. Het Engelse volk als geheel behoudt de morele overhand. Het vergt weinig inzicht om tussen de regels door te lezen dat de Engelsen geen haar beter waren dan de Nederlanders.

(2) De titel en ondertitel ("How one man's courage changed the course of history") doet weinig recht aan de inhoud van het boek. Nathaniel Courthope speelt een bijrol en zijn bijdrage is dat hij een paar jaar een klein eilandje (Run, een van de Banda's) bezet heeft weten te houden. Dat zou de Engelsen een voet tussen de deur van de kruidenhandel hebben moeten geven - maar mislukte. 

Decenia later, als onderdeel van de Vrede van Breda, waarbij ze elkaar's veroverde gebieden erkenden, werd Run Nederlands en Manhattan Engels. En dat laatstgenoemde eiland is vandaag de dag inderdaad van groter belang in de wereldgebeurtenissen. Het boek laat achterwege dat ook Suriname onderdeel van de uitruil was, volgens de Nederlandse schoolboeken belangrijker dan Run, dat daar niet eens in genoemd wordt. Van alle factoren die leidden tot die ruil en de opmars van New York, was de standvastigheid van Court eigenlijk maar ondergeschikt. 

Door New York zoveel belangrijker te maken dan de Molukken, ondermijnt het boek ten onrechte zijn eigen belang voor de geschiedschrijving.

meer

Meer boekbesprekingen (o.a. William Dalrymple, Amitav Ghosh, Kader Abdolah, Dave Eggers).