De Spaanse spoorwegen zijn al even divers als het land zelf. Van enkelspoor dieseltreintjes tot moderne hogesnelheidslijnen, je ziet het allemaal. Ik neem je mee op een langzame reis van Madrid, door Extremadura, tot aan de Middellandse Zee-kust bij Malaga.
Met de trein door Spanje reizen is gemakkelijk,
comfortabel en leuk: sfeerimpressie en praktische tips!
Startpunt Madrid
Als je in Madrid aankomt op de nieuwe Terminal 4 van
vliegveld Barajas, kun je meteen beginnen met je treinreis. Met de regionale
stoptrein Cercanía kun je de stad in naar o.a. de stations Chamartin,
Sol of Atocha. Je koopt je kaartje in een automaat. Het lijkt een
wegwerpkaartje, “Renfe y tú”, maar je kunt er steeds weer een nieuwe
reis op laden bij de automaat.
Atocha is het belangrijkste treinstation van Madrid. De
oorspronkelijk stationshal, een enorme monumentale overkapping, is nu een grote botanische tuin
met tropische planten. Daarnaast liggen bóven de terminals van de AVE verbindingen
naar heel Spanje, en beneden de regionale Cercanía en de Media Distancia treinen naar
steden die (nog) niet zijn aangesloten op het AVE-netwerk. Op het tussenniveau
zijn loketten waar je ouderwets papieren kaartjes kunt kopen. Daarvoor heeft de
loketist wel je naam, paspoortnummer en telefoonnummer nodig – handig om die
vooraf op een paiertje te schrijven.
 |
| Madrid Atocha |
De dag dat we vertrokken konden we onze trein niet vinden
op de vertrekborden. Alle grote opvallende borden bleken voor de AVE en Avant te zijn, de hogesnelheidstreinen. Er was nog maar een handjevol Media
Distancia en Larga Distancia treinen over, op een ander deel van het
station. Welk perron precies bleef onduidelijk. Ik ging maar eens vragen bij
een mevrouw die aan een mini informatie balie zat. Weet u waar deze trein
vertrekt? Ja, hier. Hier? Achter haar
bleek een schuifdeur en daarachter een roltrap naar beneden. Daar was een
koude hal waar je moest wachten tot het
perron werd omgeroepen. Maar een vriendelijke medewerkster kwam ons dat
spontaan uitleggen, en toen het was omgeroepen kwam ze ons ook speciaal
waarschuwen. Dat was niet echt nodig want iedereen wachtte op dezelfde trein.
Nog een roltrap af en daar waren de perrons.
 |
| Madrid Atocha |
Langzaam reden we de stad uit, door een wirwar van
sporen, tunnels, viaducten, wegen, goederenemplacementen, HSL-lijnen, etc etc.
Zo zag je hoe uitgestrekt Madrid was. Buitenwijken wereden voorsteden, en
voorsteden werden platteland.
Autonome Regio Extremadura
Van Madrid naar Cáceres, MD, ruim 300km naar het zuidwesten in 4 uur
Glooiende akkers en al meteen olijfbomen. Hier en daar
een kasteeltje op een heuvel. Kleine stadjes en grote snelwegen. Rommelige
schuurtjes en grote haciendas. Het kwam allemaal voorbij en wij genoten
van het uitzicht.
Ons treintje had drie wagons. Een dieseltje, want
Extremadura is nog niet geelectrificeerd. Evengoed zouden we soms 155 km/u
halen. Meestal reden we goed door. Één keer moesten we wachten op een
tegemoetkomende trein. Enkel spoor!
Vóór Plasencia ging het wat langzamer en daar maakten we
kop. Het landschap werd steeds leger, hele gebieden waren ongecultiveerd. We
zagen grote roofvogels, arenden of gieren? Onderweg hadden we een paar keer
werkzaamheden gezien aan wat spoorbeddingen zouden kunnen zijn. De laatste 50km
was de HSL lijn zo te zien al klaar. En het station van Cáceres was
spiksplinternieuw gebouwd.
 |
| Station Caceres |
Van Cáceres naar Merida, MD, 75km zuidwaarts in 50 minuten
Het station van Caceres was duidelijk nog in aanbouw. Er
hing een poster over de aanleg van een “tram” door Extremadura. Die volgde
ongeveer dezelfde route als bestaand spoor, Badajoz-Merida-Caceres- Plasencia.
Dat is meer dan 200 km, dat zou je toch eerder een regionale trein dan een
“tram” noemen? Vanuit onze trein zagen we ook weer allerlei nieuw spoor. Maar
was dat nu voor de tram of voor de HSL?
Het landschap was glooiend en dun bevolkt. We zagen
kurkeiken waarvan de bast geoogst was, we zagen bruine varkens rondrennen in
een grote groene wei, we zagen kraanvogels en roofvogels.
Het station van Merida was ook vernieuwd en al iets
verder af dan dat van Cáceres.
Knooppunt Merida
We maken een dagtocht vanuit Merida naar Badajoz, aan de
Portugese grens. Een retourtje met de trein, soms wordt die als Regional
Express aangeduid, soms gewoon als Media Distancia.
Zoals steeds gaan er maar weinig treinen per dag, meestal
is er maar één die in aanmerking komt, omdat de andere heel vroeg of heel laat
gaan. Daar staat tegenover dat ze behoorlijk goed op tijd rijden.
 |
| Station Merida |
Als we vertrekken zijn alledrie de perrons van het stationnetje in gebruik! Merida is hét spoorweg-knooppunt van Extremadura. Je kunt hier vier kanten op: Cáceres-Madrid, Badajoz-Portugal, Zafra-Sevilla en Puertollano-Acvazar de San Juan (op die laatste hadden we 10j geleden “kop gemaakt” en route van Almeria naar Taragona). Twee keer per dag komen en gaan de treinen in allevier de richtingen tegelijk op Merida, zodat je allerlei overstap-mogelijkheden hebt. Steeds zijn het dezelfde diesel-treinen, een combinatie van drie treinstellen.
Onderweg zien we dat hier volop gewerkt wordt aan de HSL.
Er is sprake van verschillende projecten: een vrachtcorridor van Portugese
havens, via Badajoz helemaal tot Valencia; en een HSL van Madrid naar
Extremadura, die al dan niet doorrijdt naar Lissabon.
In Badajoz staat nu een groen stoptreintje naar Portugal
klaar. Nog kleiner dan onze trein, het bestaat slechts uit een wagon. Als we in
de middag terugreizen naar Merida, hebben we de eerstvolgende trein sinds
we ’s ochtends zijn aangekomen. Zo weinig treinen rijden hier.
Van Merida naar Zafra, MD, 70km zuidwaards in 1 uur
We vertrokken in het donker, om 7u55. Vanuit de trein
zagen we het licht worden. Dit was de enige keer dat we wat vertraging hadden:
een kwartier.
Zafra Feria is een hele kleine halte achter wat grote
gebouwen. Het ligt wat dichter bij het centrum dan Zafra, daarom stapten we
hier al uit. Er was geen enkele voorziening, zelfs geen kaartjes-automaat.
Tot nu toe hadden we onze treinkaartjes steeds een dag
van tevoren op het station gekocht. Op de RENFE-website zouden buitenlandse
credit cards soms problemen geven, dus dat hebben we nooit geprobeerd. Maar nu
wilden we toch treinkaartjes te kopen voor het volgende traject. Daarvoor
wandelden we naar het hoofdstation van Zafra, dat wat verder van het centrum ligt
dan Zafra Feria. De lange toegangsweg was een mengsel van grote winkels, oudere
appartementen, groothandels en braakliggend terrein. De weg eindigde op het
oorspronkelijke station uit 1917, wat een kopstation geweest moet zijn. Het
nieuwe station lag er naast. De toegangsdeur was op slot, met een briefje of je
de andere deur wilde gebruiken. Ook aan de perronzijde was de deur dicht. Tsja,
hoe moesten we nu een kaartje kopen? In het ernaast gelegen barretje wisten ze
het ook niet, maar twee dames die daar net naar buiten kwamen gebaarden nog
eens: omlopen naar de andere kant. Ja, verdorie, die deur klemde alleen, hij
kon toch open. Het loket was echter dicht met een briefje dat het om technische
redenen niet open kon. En de kaartjesautomaat stond uit. Dan werd het toch
kaartjes in de trein kopen. En passant zagen we dat er tóch een
dagelijkse trein naar Huelva ging. In mijn vooronderzoek had ik die niet
gevonden. Als we dat eerder geweten hadden, had dat misschien onze route
beïnvloed?
 |
| Het oude station Zafra (1917) |
Van Zafra naar Sevilla, MD, 160km zuidwaards in 3 uur
Omdat in weekeinden de ochtendtreinen een uur later
gingen, hoefden we niet speciaal vroeg op te staan. Wandeling naar station
Zafra Feria. Het verlaten perronnetje in de net door de heiigheid heenbrekende
zon.
Ons treintje kwam op tijd en we konden inderdaad kaartjes
kopen bij de conducteur (alleen contant betalen!). We reden langs kleine witte
historische stadjes, die ieder voor zich een bezoek waard waren. Door een prachtig
landschap, weilanden met schapen, akkers met olijven en eiken, heuvels,
beekjes. Dwars door de verlaten Sierra Norte. Het laatste stuk reden we langs
de HSL Cordoba-Sevilla en haalden nog even 160km/u. We kwamen 4 minuten te
vroeg aan op Sevilla Santa Justa.
Santa Justa is ook het eindpunt van de lijn Madrid –
Sevilla met de MD, die we in vier etappes hebben afgelegd. Met de AVE is Madrid
– Sevilla uiteraard heel wat sneller te doen.
Provincie Malaga
Van Sevilla naar Malaga, MD, 200 km zuidoost in 3 uur
Ons treintje was het model wat we tot nu toe steeds gehad
hadden: drie wagons, diesel. Maar voor het eerst goed gevuld, wel ¾ vol. Eerst
reden we door de tunnel naar station San Bernardo, dan door de buitenwijken van
Sevilla met modernere flats. We passeerden overstapstation Dos Hermanas, waarna
de geelectrificeerde dubbele spoorlijn naar Cadiz afboog en wij naar het oosten
gingen. Glooiend landschap met veel olijfbomen en soms een groot veld
zonnepanelen. Zo nu en dan een klein stadje met witte huisjes en grote kerken.
We zagen werkzaamheden voor de lijn Sevilla - Granada - Almeria, maar er leek
niet veel te gebeuren.
Ruim over de helft was in the middle of nowhere
het grote en nieuwe station Antequera-Santa-Ana, een knooppunt van oude en
nieuwe spoorlijnen en beddingen nood-zuid en oost-west. Andere treinen of
overstappende passagiers waren er niet. Daarna een heel stuk waar we veel door
tunnels gingen en door een smalle kloof, canyon, beroemd om een tegen de
bergwand geplakt voetpad, Caminito del Rey.
Het laatste stuk Malaga in reden we parallel aan de HSL.
Station Maria Zambrano was in verband met die HSL geheel herbouwd en leek meer
op een vliegveldterminal.
Dit is het eind van de lijn. Verder kom je niet, of je
moet met een veerboot de Middellandse Zee over.
 |
| Station Malaga |
Van Malaga naar Fuengirola, Cercanía, 25km zuidwest in 40 minuten
Of toch? Ruim 100 jaar geleden is er een lijntje langs de
kust gebouwd tot Fuengirola. In de tweede helft van de vorige eeuw heeft die
kuststrook zich ontwikkeld tot een lange, aaneengesloten badplaats en daarmee
de spoorlijn een nieuwe functie gegeven. Zelfs dit drukke lijntje is
enkelspoor, maar tenminste wel geelectrificeerd.
We reden dan weer dicht langs de kust, dan weer iets
verder er vanaf. Overal de hoogbouw om de badgasten onder te brengen. Sommige
stations waren ondergronds, zoals Torremolinos en Fuengirola – toch écht het
eindpunt.
Met dezelfde trein konden we terug en uitstappen op het
vliegveld van Malaga.
Met de trein door Spanje reizen is gemakkelijk, comfortabel
en leuk! En misschien zijn de reizen met de ouderwetse treinen nog wel leuker
dan met de HSL. Ik zou zeggen: die het, voordat ze allemaal vervangen zijn.
Lokaal vervoer
In de kleine steden van Extremadura is alles te belopen
en heb je geen lokaal vervoer nodig.
Madrid, Sevilla en Malaga hebben een prima metro- en/of
busnetwerk. Iedere plaats in Spanje heeft haar eigen ov-chipkaart, wat erg
onhandig is. Toch is het al snel de moeite waard er een kopen: het is gemakkelijker met instappen, de
ritprijs is lager, en je hebt maar één kaart nodig voor meerdere personen.
Internationale verbindingen
Van Amsterdam naar Madrid of terug uit Malaga kan niet in
één dag met de trein. Afhankelijk van de dienstregeling (die nogal aan
verandering onderhevig is) moet je overnachten in Parijs of Barcelona. Met een
directe Malaga-Barcelona AVE ga je buiten Madrid om. Om het betaalbaar te
houden (m.n. de TGV Amsterdam-Parijs-Barcelona met SNCF) moet je vroeg boeken,
liefst vier maanden voor vertrek. Voor Barcelona-Madrid zijn (beperkt) budget
tickets beschikbaar met SNCF/OUI en RENFE/AVLO.
Alternatief is een nachttrein uit Parijs naar Latour de
Carol (Enveitg) en de volgende ochtend met een lokale trein naar Barcelona, en
dan met de AVE verder. Er is ook sprake van dat de nachttrein van Parijs naar
Hendaye (bij San Sebastian) terug komt.
Meer
Europa per trein (1) Zuid Duitsland
Europa per trein (2) Zuid-Oost Spanje
Nuttige websites en apps:
https://www.seat61.com/train-travel-in-spain.htm algemene
informatie
https://renfe.com/es/en om de
dienstregeling tussen grotere plaatsen te zien
https://www.adif.es/inicio of de
Adif App, om de locatie van je trein te zien
https://positren.nebulacodex.com/ trainspotting,
om de locatie van je trein te zien
 |
| (spoorkaart: @marcjm84) |
